Ogólnopolski Dzień Koni
Koń domowy (Equus caballus) – gatunek ssaka nieparzystokopytnego z rodziny koniowatych.
Koń po raz pierwszy został udomowiony prawdopodobnie na terenie północnego Kazachstanu w okresie kultury Botai, tj. około 3,5 tys. lat p.n.e., natomiast ludność europejska dokonała tego ok. 1,5 tys. lat p.n.e. Obecnie przedstawiciele 18 z 21 współczesnych ras hodowlanych pochodzą od dwóch linii – arabskiej i turkmeńskiej.
Przodkowie i genetyka konia
Przodkami koni orientalnych, od których pochodzą konie gorącokrwiste, były prawdopodobnie koń Przewalskiego i tarpan; konie zimnokrwiste pochodzą natomiast od konia leśnego z Północnej Europy. Koń Przewalskiego jest obecnie jedynym przedstawicielem gatunku koni dzikich. Rasa konik polski wykazuje bardzo duże podobieństwo do tarpana, lecz nie jest genetycznie tą samą rasą (chociaż poza Polską koniki polskie bywają określane mianem tarpan). W styczniu 2007 zespół naukowców z Massachusetts Institute of Technology i Uniwersytetu Harvarda poinformował, że stworzył wstępną mapę genomu konia.
Wykorzystanie
Niegdyś najpopularniejsze zwierzę pociągowe, następnie wyparte przez maszyny. Dziś używany w celach rekreacyjnych i sportowych, jako zwierzę pociągowe – jedynie w biedniejszych gospodarstwach i niekiedy w leśnictwie (zrywka drewna). Przeciętna długość życia koni wynosi 25–30 lat. Wysokość konia mierzy się w kłębie specjalną laską zoometryczną.
Wyhodowano wiele ras koni. Najpopularniejsze to:
czystej krwi arabskiej – jej krzyżówki dały początek wielu innym rasom
pełnej krwi angielskiej – konie wyścigowe.
Polskie rasy koni
konik polski (kn) oraz jego odmiana konik biłgorajski (knb)
rasa huculska (hc)
rasa małopolska (młp)
rasa śląska (śl)
rasa wielkopolska (wlkp)
kuc feliński (kf)
polski koń szlachetny półkrwi (sp)
polski koń zimnokrwisty (z)
Polski Związek Hodowców Koni rejestruje rasy: konie małopolskie, wielkopolskie, śląskie, szlachetnej półkrwi, koniki polskie i konie huculskie. Ponadto zezwala na rejestracje koni zimnokrwistych, traktując je jako jedną rasę oraz na rejestracje kuców i małych koni, takich jak np. kuce felińskie, czy walijskie kuce górskie[6].
Określenia koni
Nazwy koni w zależności od wieku:
sysak – młody koń do około 6 miesiąca życia, odżywia się głównie mlekiem matki
odsadek – młody koń odłączony od klaczy matki
źrebię – młody koń poniżej 1. roku
klaczka – samica konia w wieku 1–3 lat
ogierek – samiec konia w wieku 1–3 lat
klacz, kobyła – samica konia powyżej trzeciego roku życia
ogier – samiec konia powyżej trzeciego roku życia, zazwyczaj hodowany dla rozrodu
Umaszczenia koni
Konie charakteryzują się wielką różnorodnością umaszczeń, które w większości przypadków nie są cechą rasową. Wyjątkami od tej reguły są rasy: haflinger (umaszczenie kasztanowate z konopiastą grzywą i ogonem), appaloosa (umaszczenie tarantowate), konik polski (umaszczenie myszate), palomino (umaszczenie izabelowate), fiording (umaszczenie bułane) oraz koń fryzyjski (umaszczenie kare, jedyną możliwą odmianą jest mała gwiazdka na czole), albino (umaszczenie białe).
Appaloosa należą do koni o maści leopard. Są to wszystkie ubarwienia koni, na których widać kropki. Jednym z rzadszych rodzajów leopard jest snowflake, jasne kropki na ciemnej powierzchni.
Ciekawe kolory sierści charakteryzują także Quarter horse, m.in. buckskin: sierść beżowa, grzywa ciemna, paint indiana: nieregularne plamy różnych kolorów. Istnieje też silver dapple: czekoladowo-szara sierść ze srebrną grzywą i ogonem.
Chody konia
Wśród naturalnych chodów konia rozróżnia się (w kolejności według prędkości):
Kłus wyciągnięty w wykonaniu siwego ogiera rasy andaluzyjskiej
stęp – chód czterotaktowy; koń stawia nogi w kolejności: lewa tylna, lewa przednia, prawa tylna, prawa przednia. Rodzaje stępa: swobodny, pośredni, wyciągnięty.
kłus – chód dwutaktowy, koń stawia dwie nogi po przekątnej (prawa przednia i lewa tylna, lewa przednia i prawa tylna). Rodzaje kłusa: roboczy, pośredni, zebrany, wyciągnięty. Z punktu widzenia jeźdźca w rekreacji wyróżniamy: kłus anglezowany, ćwiczebny (pełny siad) lub w półsiadzie. Kłusaki mają również kłus szybki, który u innych koni nazywamy już galopem. W jeździe rekreacyjnej oraz sportowej jeździec anglezując, powinien podnosić się z siodła w momencie, gdy koń stawia przednią, zewnętrzną nogę. W konkursach ujeżdżeniowych na czworoboku od klasy P stosuje się tylko kłus ćwiczebny.
galop – trzytaktowy chód konia (źle ułożone konie czasem galopują czterotaktem), koń stawia najpierw nogę tylną, potem dwie nogi po przekątnej, a następnie przednią prowadzącą – w zależności więc od tego, która noga stawiana jest jako ostatnia, rozróżnia się galop na lewą i prawą nogę. Rodzaje galopu: roboczy, pośredni, zebrany i wyciągnięty. Można galopować w półsiadzie lub w pełnym siadzie. Koń powinien galopować na tę samą nogę, w którym kierunku idzie (w lewo – na lewą, w prawo – na prawą). Jeśli tak nie jest, a jest to zamierzone, mówi się, że jeździec prowadzi konia kontrgalopem. Jazda kontrgalopem jest trudnym technicznie elementem, bowiem utrudnia koniowi zachowanie równowagi. Jeśli kontrgalop nie był zamierzony to nazywamy go galopem fałszywym.
Cwał – jest najszybszym rodzajem chodu. Koń stawia nogi w kolejności: lewa tylna, prawa tylna, lewa przednia, prawa przednia, lub odwrotnie, po czym następuje faza lotu (na animacji).
Ten chód jest używany w wyścigach konnych.
Oprócz tych podstawowych chodów konia wyróżnia się jeszcze:
dwutaktowy inochód (koń stawia nogi w kolejności: prawa przednia z prawą tylną, a następnie lewa przednia z lewą tylną),
trucht pośredni między stępem a kłusem,
amble pośredni między stępem a inochodem (do tej grupy należy np. tolt).
Istnieje również wiele chodów sztucznych, czyli wyuczonych przez człowieka np. piaff, pasaż i stęp hiszpański.
Każdy z wymienionych powyżej chodów ma dwa rodzaje (tempa): szybki i wolny, i można w nim wprowadzać modyfikacje, takie jak skracanie czy wydłużanie kroku.
Źródło – wikipedia